ควายป่า
ควายป่า หรือ มหิงสา (Wild water buffalo) เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ที่มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Bubalus arnee มีลักษณะคล้ายควายบ้าน (B. bubalis) ซึ่งอยู่สกุลเดียวกัน และยังสามารถผสมพันธุ์กับควายบ้านได้ ควายป่ามีนิสัยค่อนข้างดุร้าย ทรงพลัง รุนแรงกว่าควายบ้าน มีถิ่นกำเนิดในทวีปอินเดียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้รับการระบุว่าเป็น “สัตว์ใกล้สูญพันธุ์” ในบัญชีแดงของ IUCN ตั้งแต่ปี 1986 เนื่องจากจำนวนประชากรที่เหลืออยู่มีจำนวนน้อยกว่า 4,000 ตัว
สถานะในปัจจุบันของประเทศไทย เหลืออยู่แค่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง จังหวัดอุทัยธานี เท่านั้น การเลี้ยงควายเริ่มขึ้นเมื่ออย่างน้อย 5,000 ปีที่แล้ว และปัจจุบันมีควายเลี้ยงในบ้านมากถึง 180 ล้านตัวทั่วโลก ปัจจุบันถูกจำกัดอยู่เพียงเศษเสี้ยวของพันธุ์เดิม ซึ่งมักเป็นประชากรกลุ่มเล็กๆ ที่ยังหลงเหลืออยู่ ภัยคุกคามที่สำคัญต่อควายป่าที่ใกล้สูญพันธุ์ ได้แก่ การผสมพันธุ์โดยอาศัยรูปแบบพื้นเมืองที่แพร่หลาย และการขาดความสามารถในการอยู่รอดของประชากรที่เหลืออยู่
ลักษณะรูปร่าง
ควายป่า ชนิดนี้เป็นสัตว์ขนาดใหญ่ที่มีความยาวเกือบ 3 เมตร และมีความสูง 2 เมตร และมีน้ำหนักมากถึง 1,200 กิโลกรัม ความป่าเป็นสายพันธุ์ที่มีเขาขนาดใหญ่และยาวถึง 2 เมตร ทั้งสองเพศมีเขาที่หนักที่โคนและแผ่กว้างออกไปถึง 2 เมตรตามขอบด้านนอก สีผิวเป็นสีดำเทา มีขนสั้นตามลำตัว มีผิวที่หยาบ มีใบหูค่อนข้างเล็ก ปลายหางมีขนเป็นกระจุก มีกีบเท้าที่ขนาดใหญ่และกางออก ซึ่งควายป่าจัดอยู่ในอันดับเดียวกันกับกระทิง เป็นสายพันธุ์สัตว์ป่าที่มีน้ำหนักมากที่สุด เนื่องจากทั้งคู่มีน้ำหนักเฉลี่ยใกล้เคียงกันมาก เพียงแต่ความป่าจะมีความยาวและความสูงน้อยกว่ากระทิงเท่านั้นเอง
การกระจายพันธุ์
ควายป่าเกิดขึ้นในอินเดีย เนปาล ภูฏาน ไทย และกัมพูชา โดยยังไม่สามารถยืนยันจำนวนประชากรควายป่าได้ในเมียนมาร์ พวกเขาสูญพันธุ์ไปแล้ว ในปากีสถาน บังคลาเทศ ลาว และเวียดนาม มีความเกี่ยวข้องกับทุ่งหญ้าเปียก หนองน้ำ และหุบเขาแม่น้ำที่มีพืชพรรณหนาแน่น
ลักษณะพฤติกรรม
ควายป่า จะหากินอาหารทั้งกลางวันและกลางคืน อาหารหลักๆของพวกมัน ได้แก่ พืชน้ำ พืชผล หญ้า สมุนไพร ใบไม้ และเปลือกไม้ พวกมันกินพืชน้ำที่เติบโตในบริเวณหนองน้ำและตามแม่น้ำ และยังกินสาหร่ายขนาดเล็กและลำต้นด้วย หลังจากกินอาหารอิ่มแล้ว ควายป่าจะนอนเคี้ยวเอื้องตามพุ่มไม้ ในตลอดทั้งปีพวกมันจะรวมตัวกันเป็นฝูงถึง 10-20 ตัว ซึ่งบางครั้งสูงถึง 100 ตัว ในบริเวณอาณาเขตแหล่งน้ำเพื่อนอนแช่โคลน
การสืบพันธุ์ควายป่า
ควายป่า เป็นสัตว์ที่สืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ ซึ่งฤดูผสมพันธุ์จะเป็นช่วงเดือนตุลาคมและพฤศจิกายน โดยตัวผู้จะปล่อยกลิ่นฟีโรโมนเพื่อดึงดูดตัวเมีย เมื่อตัวเมียตอบสนองก็จะเกิดการผสมพันธุ์กัน โดยตัวผู้จะขึ้นขี่ตัวเมียและผสมพันธุ์เป็นเวลาประมาณ 30 วินาที ระยะเวลาตั้งท้องนาน 10 เดือน จะตกลูกครั้งละ 1 ตัว ลูกตัวแรกเกิดมีน้ำหนักโดยเฉลี่ย 35-40 กิโลกรัม และลูกจะได้รับการดูแลเป็นเวลา 6-9 เดือน โดยจะเป็นอิสระในช่วง 2 ปีแรกหลังคลอด ควายตัวผู้จะเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์เมื่ออายุ 1.5 ปี ในขณะที่ตัวเมียจะเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์เมื่ออายุ 3 ปี และปัจจุบันควายป่าเป็นสัตว์ที่มีจำนวนประชากรลดลงอย่างรวดเร็ว เนื่องจากถูกล่าและสูญเสียที่อยู่อาศัย ในปัจจุบันควายป่าเป็นสัตว์ป่าสงวนของไทยและอีกหลายประเทศ
ผู้ล่า
การลดจำนวนประชากรของควายป่าลดลงอย่างมาก และเหมือนว่าจะมีแนวโน้มตามความรุนแรงของภัยคุกคาม โดยเฉพาะอย่างยิ่งการผสมข้ามพันธุ์ แนวโน้มจำนวนนี้คาดว่าในอนาคตจดลดลงเรื่อยๆ เนื่องจากภัยคุกคามที่สำคัญที่สุด ได้แก่
- ผสมพันธุ์กับควายป่าและควายบ้านในและรอบๆ พื้นที่คุ้มครอง
- การล่าสัตว์ โดยเฉพาะในประเทศไทย กัมพูชา และเมียนมาร์
- การสูญเสียแหล่งที่อยู่อาศัยของพื้นที่ราบน้ำท่วมถึง เนื่องจากการเปลี่ยนมาเป็นพื้นที่เกษตรกรรมและการพัฒนาไฟฟ้าพลังน้ำ
- ความเสื่อมโทรมของพื้นที่ชุ่มน้ำอันเนื่องมาจากสายพันธุ์ที่รุกราน
- เสือและจระเข้กินควายป่าที่โตเต็มวัยเป็นอาหาร
วิวัฒนาการ
Carl Linnaeus ใช้คำว่า “Bos bubalis” แบบทวินามกับควายป่าในประเทศในการอธิบายครั้งแรกของเขาในปี 1758 ในปี ค.ศ. 1792 Robert Kerr ได้ใช้คำว่า “Bos arnee” แบบทวินามกับพันธุ์สัตว์ป่าที่เกิดขึ้นในอินเดียทางตอนเหนือจากแคว้นเบงกอล ผู้เขียนในเวลาต่อมาได้ยึดถือควายป่าภายใต้ชื่อ “บอส”, “บูบาลัส” หรือ “บัฟเฟลุส”
ในปี พ.ศ. 2546 คณะกรรมาธิการระหว่างประเทศว่าด้วยการตั้งชื่อทางสัตววิทยาได้กำหนดให้ “Bubalus arnee” อยู่ใน “รายชื่ออย่างเป็นทางการของชื่อเฉพาะทางสัตววิทยา” โดยตระหนักถึงความถูกต้องของชื่อนี้สำหรับสายพันธุ์สัตว์ป่า ผู้เขียนส่วนใหญ่ได้นำเอาชื่อทวินาม “Bubalus arnee” มาใช้กับควายป่าซึ่งใช้ได้กับอนุกรมวิธาน
มีลำดับดีเอ็นเอเพียงไม่กี่ลำดับจากประชากรควายป่าเท่านั้น ประชากรในป่าถือเป็นต้นกำเนิดของควายบ้านสมัยใหม่ แต่มีการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรมภายใน ”Bubalus arnee” ยังไม่ทราบแน่ชัด
สัตว์ป่าเพิ่มเติม : worldofanimals.co
เกร็ดความรู้อื่นๆ : ผีเสื้อ
